Bashkërendim i Bilal Çelës me çetat maqedonëse.
Rusiq Buzharovsk, Bitovsk demigruestë
historisë.
Parashtresa Edith Durham.
Për hir të se verte tes jemi të detyruar
të
diskutojmë me histografet maqedonë që,
nën
trysninë e qarqeve politike, zyrtare të
Shkupit, i
ben ato sa qesharake aq dhe të
pavetëditshëm
për ato që shkruajnë.
Në kapitujt e méparshëm cekëm shkarazi
denigrimet qé iu behen figurave
atdhetare dhe
lëvizjes shqiptare për liri e pavarësi
në viset e
të ashtëquajturés Maqedoninë
Perëndimore, ku
popullsia shqiptare, jo vetëm përbën
shumicèn
por ka qenë dhe mbetet etnikisht e
paster dhe
kompakte.
Në fund të shekullit XIX dhe në fillim
të
shekullit XX qarqet politike
maqedone(prop
bullgare)ingritën testakulat (veshët e
kërmillit)
ne njé ringjallje të Traktatit të Shën
Stefanit.
Dervish Hima, gë në prill të vitit 1899,
tërhiqte vémendjen në synimet aneksioniste bullgare ne
drejtim të viseve shqiptare. Bullgarèt
shkruante ai,-duke thirrur
Maqedonil... duan të futen deri në
Diber..
Ne keté hark kohor, behen trataviva e
nenshkruhen disa marrveshje e kompromise
Serbo-bullgare duke cenuar rende trojet
shqiptare. Gjithesesi shqiptaret pérpara
kêtyre
synimeve nuk i lidhen duart, si pér
zgjimine
ndjenjave kombetare nëpérmjet të
arsimimit,
ashtu dhe të pêrdorimit te forcés.
Tigrate
Dibrès, -sic i kishte quajtur Edith
Durham
dibranet,-jané té githe për pavarèsi.
Dhe me
te vertete, në kete kohé, Çetat e Dibrès
kishin
intesifikuar veprimet luftarake, ishin
bërë mě
efektive, më të organizuara emè me
objekt.
Maqedoni
Qe ne vitet 70 Bilal Çela kishte
bashkrenduar
me çetat maqedone (bullgare) kundra
pushtuesve turq. Mandje ai kishte
ndihmuar
me armé kryengritesite llindenit në
gusht te vitit 1903
Nje pjese te miré ua dha maqedonasve
bullgar,vetém se luftonin kundér turqise
Proklamatés e manifestit shqiptarêt e
Krushevess
me rrethina dhe ata nga Shkupi, Tetova,
Gostivari, Dibra, Struga, e shumë viseve të tjera
të Maqedonisë e të Shqipërisë, iu
pergjigjen me
një herë... "89
Po g'na server B.Rusiq?! Një gjellë që e
pranon vetëm një stomak i sëmurë e
mohues.
Rusiqi zhgaravit:".. Shumë kanë
vuajtur prej
shqiptarit të ardhur Bila Ballancës prej
fisit Çela
dhe shokëve të tij gjatë sulmit në
fshatin Paresh,
para fundit të shekullit XDX. Në këtë
ngjarje,
para rrezikut të përgjithshëm, doli
nësiperfaqe
ndjeshmëria (ndoshta ka dashtë të
thoshte
solidariteti MM) vëllazërorë në mes
maqedonasve dhe torbeshëve, si Tahir
Gutkoski
prej fshatit Prapanik i Madh, i cili ka
dalun në
ball të mbrojtjes dhe sëbashku kanë
vrarë
hajdutët dhe udhëheqësit e tyre...”
Bilal
Ballancěn.
Kështu shkruan Rusiqi. Por ai nuk është
i
qarte, ose ben sikur nuk éshtë, ku
shkruan s
Gutket janë torbesh, kur dihet se Gutket
janë me
prejardhje nga Mati, emigruan në Turqi
dhe disa
ngelën atje, disa erdhën në Prapanik të
Madh.
S'dyti, Rusiqi harron se Maqedonia në
këtë kohë
ishte nën pushtetin turk dhe nuk u jepte
mundesinë maqedonasve të organizoheshin
me
torbeshet dhe pse çéshtja mund te ishte
ne favor
të tyre.
Kolegu i Rusiqit, Risto Buzharovski,nëntëmbëdhjetë
vjet më vonë, jep të dhëna te
tjera ge spajtohen me Rusiqin.
Buzharovski
shkruan: Bila Cela nga Ballanca e Dibrěs
se
Madhe ka qenë hajdut me emèr. Ai dhe
çeta e
tiy pas një aksioni të sukseshèm
plaçkitjeje
vendoset në vendin ku sot éshte fabrika
"Gipsara Dibër e Madhe dhe këtu në
nie
gjendje té paralizuar nga rakia
pothuajse të
8ithe janë therë nga ana e familjes
Gutjak nga
fshati Zhupë për arsye hakmarjeje. Kjo
therje
eshte kryer në vitin 1890 ose 1891...
Dhe me tej nje tjetër maqedonas K.
Bitovski,
tridhjetëe katër vjet pas Rusiqit dhe 15
pas
Buzharovskit, siç duket ka rénë në
dokumenta
te reja, na jep të dhëna të tera. R.
Buzharovski
na e therën Bilal Celën në vitin 1890
ose 1891,
Bitovski na e ringjall më 1892, por jo
me 40 vetë,
por me 400, ku në verën e vitit
1892" 1
famëshmi" tradhëtar Bilal Ballanca
me afërsisht
400 shqiptarë u lëshua në Ohër dhe në
një muaj
"operacion" vodhën dhjetra
katunde sllave dhe
vranë 13 vete
Gjithësesi këta autorë edhe pse jané në
kontraditë njëri me tjetrin, duan të
thonë një te
vertete: trimëria. burrëria, vetëmohimi,
përkushtimi i Bilal Ballancës për liriné
dhe
pavarésinë e trojeve shqiptare, iua
kontraton mendjet dhe gishtat Bilal Çela ishte kudo dhe kurdo. Sot ne
Paresh, nesér në Ohër e Manastir. Ne
vitin 1890
(1891) vritej, më 1892 ringjallej. Nuk i
pëlqente
therja e Rusiqit në Paresh, ngjallej që
ta therte
Buzharofski tek "Gipsara". Ne
Dibër të Madhe
është me 40 vetë, në Ohër me 400. Pa
dashje, pa
kuptuar dhe vete ata, Bilal Çelës i
japin trajtat e
një hero legjendar.
Eshtë më se e kuptueshme rikthimi i
historiografëvë maqedonë tek figura e
Bilal
Çelës 100 vjet pas vrasjes së tij dhe
113 vjet (1892)
nga ngjarja që referojnë këto autorë.
Përpjekjet
e tyre jo të ndershme, për të shpifur e
bile për të
mohuar luftën e shqiptarëve për liri dhe
pavarësi në trojet e tyre në FYROMIN e
sotëm
bëhen, në ditët e demokratizimit politik
të
Ballkanit heterogjen, të trazuar e të
mbarsur me
probleme të shumta, për të bindur
opinionin
ndërkombëtar për të kundërtën e fakteve
të
mirënjohura historike. Maqedonia e
rrudhur
tutje Vodenës (Aidhesës) nuk mund
tëzgjerohet
me stampa Rusiqësh, Buzharovskësh, e
Bitovskish. Duan s'duan këta autorë dhe
qarqet
e tyre politike që i ndërsejnë, bëmat e
shqipëtarëve në mbrojtjen e trojeve të
tyre nuk
mund të mohohen kurrene kurrës me
shkrime
të tilla të stisura.
Në veprën e saj tashmë të njohur, në
vitin
1903, E. Durham shkruante: ".. Po
ta marrësh
hollë, "Maqedonia " është një
termë shumë
elastik, që kushdo mund ta përdorë sipas
qejfit për territorin që dëshiron të aneksojë. Eshtë një
term i pasaktë çorjentues... Cështë e
vérteta në
këtë krahinë pa kufij zyrtar dhe të
qëndrueshëm,
jetojnë krah njëra tjetrës gjashtë
kombësi të
ndryshmë, që duhen marrë sejcila
parasysh"
Zëri i E.Durhamit nuk u degjua nga
diplomacia ogurzezë e Konferencës së
ambasadorëve në Londër më 1913 dhe as
nga
diplomacia e mëvonshme e të
ashtuquajtura
kohë moderne. E bëjnë syrin qorr e
veshin të
shurdhër dhe qarqet politike të Shkupit
zyrtar
dhe kalemxhinjëve e tyre qe sekretojnë
jargë
hegjemonizmi e ekspansionizmi mbi trojet
stërgjyshore të shqipëtarėve, të atyre
trojeve që
shqiptarët i kanë pérjetuar para se
sllavët e
shumë popuj të tjerë të vërshenin në
Ballkan.
