Vendosja e Bilal Çelës në Ballancě.
Njohja me figura të shquara atdhetare
Dibrane.
Ndërtimi i kullës nga mjeshtrat
Maqedone.
Denigrimi i historiografëve maqedon.
Në vitin 1890 Bilal Çela, u vendos në
katundin Ballancë të Dibrës të Madhe
pranë
të vëllait, Maliqit. Çështë e vërteta
Ballanca nuk
ndryshonte shumë nga Bllaca si nga
prodhueshmëria e kulturave bujqésore,
ashtu
dhe nga mbarështimi i blegtorisë. Madje
zakonet, traditat, ritet fetare ishin po
ata.
Ballanca në dokumentet osmane përmendet
qé në vitin 1467 me emërin Balanis
katund i
braktisur nga banorët. Dhe kjo për vetë
faktin
se ishte në ballë të betejave të
Skënderbeut
kundra turqve: Koxhaxhiku (Sfetigradi),
Mokrena, Pollogu në lindje; Otoneta në
juglindje; Meçadi, Modrisa në jug dhe
Oranik
në perëndim. Në dokumentet kishtare
Ballanca
përmendet në vitin 1863 "në
përkujtim të kishe
XIX jetonin 295 shqip tarë myslimane.
Dhjetë viet
më vonë pati një rritje prej 60 shtepi
dhe në vitin
1954 katundi Ballancë numëronte l4l
shqiptar
të shejtit Jovan Bigorski"es. Në
fund të shekul
(75 meshkuj dhe 66 femra)o.
Këto luhatje demografike, brenda një
harku
kohor prej jo më shumē se 50 vjet, e
kanë
burimin tek masat e ashpra të pushtetit
politik
të Beogradit zyrtar për largimin e
shqiptarëve
nga trojete tyre nëpërgjithësi dhe të
ballancasve
në veçarnti.
Në Ballancë, Bilali ndërtoi shtëpi, në
çiflikun
gë kishte blerëi vëllai, Maliqi. Por
shumë shpejt
u lindën mosmarrveshje të karakterit
politik.
Maliqi që kishte mbaruar shkollën në
Stamboll
për kadi (gjykatës) ishte emëruar me
punë në
Dibër të Madhe. Kjo nuk i pëlqente
Bilalit. E,
për këtë e kishte sugjeruar disa herë ta
linte
punën e kadiut e të merrej me
tregti"
Vendosja e Bilal Çelës në Ballancë, veç
përmirësimit disi të gjendjes ekonomike,
shenon dhe një eveniment tjetër të
rëndësishëm:
pjesëmarrjen përfundimisht të tij në
çështjet
atdhetare. Këtu ishte më afër e më në
kontakt te
problemeve kombëtare. Dibra e Madhe, kjo
vatër e fuqishme atdhetare e lëvizjes
shqiptare,
që lidhte katër vilajetet shqip tare nga
njera ane,
Manastiri nga ana tjetër që u bë prej
shqiptareve
një shtet brenda shtetit politik turk, i
dhanë forcë
e përkushtim Bilal Çelës, që ta
vazhdonte luftën
dhe mëme forcë kundra turqve osmane.
Në këtë kohë ai njihet, miqësohet e
bashkrendon me figurat më të qënësishme
te
lëvizjes kombëtare dibrane si Selim
Rusin, Kadri
Fishtin, Jusuf Karahasanin, Shaqir
Dacin,
Abdulla Gojë Drinin (Rushitin) e
Strugës, etj.
Në këtë kohë është për tu theksuar dhe
një
shtëpisësë Bilal
fakt kuptim plotë: ndërtimi
Çelës nga vetë mjeshtrit maqedonas
(bullgar)
dhe banortë vendas pa shpërblim, kur
dihet se
ai ishte bërë "syrgjyn" që në
kohën e Dervish
pashës.
Ky fakt tregon se sa të pathemelta janë
pohimet e historiografve maqedonë Rusiç,
Bitovski, Buxharovski, etj. Që
denigrojnë
qellimshëm figurën atdhetare të
"Kaçakut" Bilal
Çela. Merret vesh. Këta autorë duke
denigruar
këta figura atdhetare duan të mohojnë
lëvizjen
kombëtare shqip tare në të
ashtëquajturën
Maqedoni Perëndimore. Latinët e urtë
thonin
"Gênje, gënje, se diçka do të
mbetet". Dhe në të
vèrtetë nga këta do të ngelet diçka, do
të ngelet
turpi dhe pandershmëria profesionale e
këtyre
autorève. F'opulli thotë "Nuk
mbulohet dielli me
shoshë".
Dhe Rusiçët, Bitkovskët, Buxhrovsket,
nuk
mund tëë errësojnë figurat atdhetare
dibrane dhe
as levizjen e saj që ka genë e pranishme
dhe
percaktuese në çastet kyçe të historise
se
popullit shqiptar, por dhe atij maqedone
(bullgar). Historia këtë thotë. Shihni
(me gjithëse
këtë e keni bërë) bashkrendimin e çetave
dibrane
me ata maqedone (bullgare) siç u quajtën
ata
dhe provoni të mohoni promotorin e
bashkërendimit, "Kaçakun" e
lirisë, Bilal
Çelën.
